پرده سینما

«واقعیت» در «کَمیَّت»ی شناور؛ نگاهی به فیلم «تشریح یک قتل» ساخته اتو پره مینجر

غلامعباس فاضلی

 


 

 








 

هر پنج‌شنبه، طعم سینما را در پرده سینما بچشید!


با طعم سینما، سینما را از دریچه ای تازه ببینید!

 

نقد و بررسی فیلمهای مهم تاریخ سینما در طعم سینما

 

 



تشریح یک قتل

Anatomy of a Murder

۱۹۵۹

کارگردان: اتو پره مینجر

نویسنده فیلمنامه: وندل مایز بر اساس داستان «تشریح یک جنایت» نوشته جان. دی ولکر

بازیگران: جیمز استوارت، لی رمیک، بن گازارا، آرتور اوکانل، جرج سی. اسکات و...

مدیر فیلمبرداری: سم لیویت

تدوین: لوییس آر. لوئفلر

موسیقی متن: دوک الینگتون

طراح تیتراژ و مواد تبلیغی فیلم: سائول باس

تهیه کننده: اتو پره مینجر

کمپانی پخش کننده: کلمبیا پیکچرز

تاریخ نخستین نمایش: ۱ جولای ۱

مدت زمان فیلم: ۱۶۰ دقیقه

محصول: ایالات متحده آمریکا

زبان فیلم: انگلیسی

فروش فیلم در اکران نخست: ۱۱۰۰۰۰۰۰ دلار

سیاه و سفید

 

 

 

طعم سینما- شماره ۱۶۹ – تشریح یک قتل (Anatomy of a Murder)

 

 

 

 

برای رضا مقدم

 

 

پوستر فیلم تشریح یک قتل اثر سائول باساگر بخواهم در زندگی ام فهرستی تهیه کنم از فیلمهایی که اشتیاق و انتظار برای دیدن آنها به زمانی طولانی انجامیده، اگر بخواهم سیاهه ای از فیلمهایی را بنویسم که رکوردار انتظاری همراه با پَرپَر زدن من برای دیدنشان بوده اند، بدون شک فیلم تشریح یک قتل اتو پره مینجر در صدر فهرست و بالاتر از تمام نامها خواهد بود!

بله من از زمانی که با خواندن چند پاراگراف درباره ماهیت، داستان و ساختار این فیلم شیدای دیدن آن شدم، تا زمانی که نسخه «دی وی دی ۹ گیگ» آن را دیدم ۲۲ سال و ۹ ماه و ۱۸ روز به انتظار نشستم!

مدت زمان زیادی است! دوره ای طولانی که ممکن است برای سینمادوستان عصر ارتباطات، در این زمانه ی دانلود و اینترنت پرسرعت، باورنکردنی جلوه کند!

گرچه عکس های این فیلم که شمایل جیمز استوارت را نه با کلاه و جلیقه وسترن، و نه در قامت جوان خوش بین فیلمهای فرانک کاپرا با کت و شلواری به رنگ روشن، بلکه در هیئت وکیل مدافعی پا به سن گذاشته با کت و شلواری سیاه رنگ در نیمه ی دهه ی ۱۳۶۰ در بولتن های «جشنواره جهانی فیلم تهران» دیدم، و حسرت خوردم که چرا در دهه ی ۱۳۵۰ دوران کودکی و اقامت در اهواز به من این اجازه را نداد که این فیلم را در «جشنواره جهانی فیلم تهران» روی پرده سینما ببینم؛ اما شیدایی من نسبت به فیلم تشریح یک قتل اتو پره مینجر از یک روز سرد و برفی زمستانی در تهران آغاز شد. دقیقاً ۱۲ بهمن سال ۱۳۶۷.

نخستین روز از جشنواره فجر سال ۱۳۶۷ مصادف شد با انتشار ترجمه کتاب درخشان «فیلم به عنوان فیلم» ویکتور پرکینز به زبان فارسی. کتاب را عبدالله تربیت عزیز و گرامی به فارسی ترجمه کرده بود. این نخستین بار بود که کتابی تئوریک نوشته یکی از نویسندگان مجله «مووی» Movie به فارسی ترجمه می شد. نمی توانستم برای خواندن کتابی چنین درخشان حتی ساعتی را تلف کنم. بنابراین پیش از آنکه کتاب در کتابفروشی های خیابان انقلاب توزیع شود، رفتم دفتر ناشر و نسخه ای از کتاب را خریدم. از پس گذشت سالها هنوز اعتقاد دارم کتاب «فیلم به عنوان فیلم» بهترین متن تئوریک سینمایی است که به فارسی ترجمه شده است.

به هر حال تحلیل ویکتور پرکینز حاکی از این بود که تشریح یک قتل فیلمی متمایز و ممتاز در تاریخ سینماست.

 

*****

 

داستان فیلم تشریح یک قتل درباره چیست؟ پاسخ ساده ای نیست! ماجراهای فیلم در شهری کوچک در ایالت میشیگان رخ می دهد. پل ویگلر (جیمز استوارت) یک وکیل مدافع کم کار که بیشتر وقت اش را به ماهیگیری می گذراند دفاع از پرونده قتل یک افسر ارتش را به عهده می گیرد. این افسر ارتش ستوان «مانیون» (بن گازارا) نام دارد و متهم است یک کافه دار را به جرم تعدی به همسرش (لی رمیک) به قتل رسانده. پرسشهای متعدد در هم ادغام می شوند. آیا او آن مرد را به قتل رسانده؟ آیا از این محاکمه تبرئه می شود؟ که این دو پرسش در سوال دیگری آمیخته می شوند: آیا همسر او خود در تحریک مرد متجاوز مؤثر نبوده است؟ چون هرچه فیلم جلوتر می رود درمی یابیم همسر او زنی اغواگر و بی بند و بار است. بنابراین آیا اساساً تجاوزی صورت گرفته یا نه؟

پرسشهای متعدد و مرتبط با هم سطح «واقعیت» را به «کَمیَّت»ی شناور تبدیل می کند. در پایان فیلم تماشاگر در برابر نوع بسیار منحصری به فرد از «پایان باز» قرار می گیرد. ویکتور پرکینز  ضمن مقایسه تشریح یک قتل و شب آنتونیونی در این باره چنین می نویسد:

 

جیمز استوارت و بن گازارا در تشریح یک قتل«شب انتخاب تفسیر را به عهده ما می گذارد. یک فیلم که به طرز مؤثری ناتمام است، مانند تشریح یک قتل (۱۹۵۹) اثر پره مینجر، امکان تفسیر را از ما سلب می کند. فیلم پره مینجر درباره یک وکیل مدافع است که در یک محاکمه جنایی دفاع از متهم را به عهده می گیرد. او موفق به تبرئه کردن می شود، اما در پایان فیلم هنوز مطمئن نیست که آیا از یک مرد بیگناه دفاع می کرده است یا از یک مرد گناهکار. اصل منظور پره مینجر بر این است که ما نباید به فکر یافتن جوابی برای این مسئله باشیم. اگر می توانستیم تصمیم بگیریم که متهم بیگناه است، فیلم فقط اشاره به این می کرد که محاکمه توسط هیئت منصفه، یک نهاد خوب برای کشف حقیقت است. اگر گناه موکل تأیید می شد، به نتیجه مخالف می رسیدم، معهذا، فیلم برای بررسی مکانیسم صدور یک حکم، نه برای تعیین درست بودن یا نبودن خود حکم، طرح شده است. مشغول بودن با صحت قضاوت، توجه ما را از موضوع اصلی منحرف می کرد. بنابراین باید فقط این را بدانیم که تردیدی درباره مسئولیت متهم وجود دارد.

پره مینجر برای ممانعت از فیصله یافتن مسئله، دو راه را در پیش دارد. در درجه اول اتمام ماجرا چندان در معرض تهدید حل و فصل نشدن این مسئله نیست. خط دراماتیک، که توجه ما را حفظ می کند، کوشش وکیل مدافع برای دستیابی به یک رأی موافق است. درگیری اصلی ما با وکیل مدافع است، نه با موکل او؛ رضایت خاطر، از موفقیت دفاع حاصل می شود و به احساس های ما درباره متهم بستگی ندارد. ما از پذیرفتن یا نپذیرفتن حکم هیئت منصفه سودی، غیر از آسودگی ناشی از اطمینان، نمی بریم.پره مینجر تا حدودی توسط عدم اطمینان شخصیت مرکزی، که هرگز نخواهد دانست که آیا از عدالت حمایت کرده است یا آن را فریب داده است، اما اساساً با قرار دادن مسئله در درون مقوله ی شناخت ناپذیر، این آسودگی را ایجاد نمی کند.

این امر ما را از آن نوع حدس دلخواه که شب را "به پایان می رساند" منع می کند. تشریح یک قتل می توانست پس از خاتمه ی فیلم سه ساعت دیگر ادامه داشته باشد، سه سال دیگر از زندگی قهرمان خود را در بر بگیرد، و ما هنوز به حقیقت قصه نزدیک تر نشده باشیم. در شب «پایان واقعی» قابل شناخت است، اما نشان داده نمی شود. فیلم به منظور روشن کردن ابهام های آخرین سکانس خود نیاز به این دارد که حداکثر دو یا سه ساعت دیگر از زندگی قهرمانان خود را در بر گیرد. در فیلم پره مینجر داستان در حالی که یک مسئله مهم حل نشده باقی مانده است به پایان می رسد. در فیلم آنتونیونی داستان هنگامی که منظور کارگردان را برآورده کرده است، اما پیش از برآورده کردن نیازهای تماشاگر، به حال خود رها شده است.» [۱]

 

 

به نظرم این دو-سه پاراگراف ویکتور پرکینز بخشی از عمیق ترین، اساسی ترین، و قابل تأمل ترین سطوری است که در مباحث تئوریک سینما نوشته شده است. با اینهمه تشریح یک قتل از مدخل های متعدد دیگری هم قابل بررسی است:

 

 

 

مدخل اول: اتو پره مینجر

 

پوستر فیلم تشریح یک قتل اثر سائول باسیک کارگردان کم نظیر در تاریخ سینما که توأمان یک تهیه کننده موفق هم بود. اندرو ساریس فیلم درخشان لورا پره میجر را همشهری کین کارنامه این کارگردان-تهیه کننده یهودی می داند. پره مینجر معمولاً سروقت موضوعات جنجالی که روی خط تیز سانسور حرکت می کرده اند رفته است و آنها را مقادیر قابل توجهی خلاقیت ساخته است. او که متولد شهر «ویزنیت» در اتریش-مجارستان (سابق) است هر جا دست داد سراغ «تابو»های هالیوود رفت: مصرف مواد مخدر (مرد بازوطلایی) تجاوز (تشریح یک قتل) همجنسگرایی (شور و تصویب) مذهب (کاردینال) دوشیزگی و ازدواج (ماه آبی است) تبعیض نژادی (کارمن جونز) فساد واغواگری (سلام بر غم) علاقه غیرعادی به محارم (بانی لیک گمشده) مهاجرت یهودیان به فلسطین (اکسدوس).

به علاوه او خالق برخی از بهترین فیلمهای ژانرهای مختلف است: جایی که پیاده رو به آخر می رسد، لورا (فیلم نوار) رودخانه بی بازگشت (وسترن) در راه خطر (جنگی) و...

یکی از برگترین خدمات پره مینجر به تاریخ سینما این است که او نخستین کارگردانی بود که اهمیت «عنوانبندی» در یک فیلم را به تماشگران و خالقان اثار هنری گوشزد کرد. کارمن جونز او اولین فیلم تاریخ سینماست که عنوانبندی به وسیله یک طراح گرافیک ساخته شده است. آن سازنده کسی نبود جز سائول باس نابغه! پره مینجر بعدها در فیلمهای مرد بازوطلایی، سنت جون، سلام بر غم، تشریح یک جنایت، اکسدوس، کاردینال، در راه خطر، و بانی لیک گمشده از سائول باس برای خلق بهترین عنوانبندی ها بهره جست و همچنین جایگاه عنوانبندی را نیز در سینما تثبیت کرد.

سم لیویت فیلمبردار مورد علاقه اش، ارنست گلد و جروم ماروس نیز از آهنگسازان مورد علافه وی بوده اند که در فیلمهای متعددی در کنارش بوده اند.

بازی اتو پره مینجر در فیلم فرمانده آلمانی فیلم بازداشتگاه ۱۷ بیلی وایلدر به یاد ماندنی است!

اتو پره مینجر در سال ۱۹۸۶ درگذشت.

 

 

مدخل دوم: سائول باس، پدر تیتراژ در سینما

 

 

امروز وقتی به تماشای فیلمهای جیمزباند می نشینیم عنوان بندی رنگارنگ آنها به نظرمان معمولی می آید! در حالی که آنها بسیار خیره کننده جلوه می کردند. موریس بایندر سازنده آنها بود. که البته او نیز از سائول باس پدر تیتراژ در تاریخ سینما تأسی جسته بود.

سائول باس در دهه چهل و پنجاه با فیلمهای قهرمان و مرگ سلیمان فعالیتهایی حاشیه ای در سنما داشت. اما با فیلم کارمن جونز پره مینجر جایگاه عنوانبندی و پوستر را در سینما تثبیت کرد. لحظه ای تعدادی از بهترین یا مشهورترین فیلمهای تاریخ سینما را بدون عنوانبندی های او تصور کنید!

سرگیجه، شمال از شمال غربی، روح، دور دنیا در هشتاد روز، داستان وست ساید، کشور بزرگ، اسپارتاکوس، از خط عبور می کنم، نه ساعت به راما، دنیای دیوانه دیوانه دیوانه، دومی ها، مسابقه بزرگ، این است سرگرمی II، رفقای خوب، تنگه وحشت، عصر معصومیت، و... آخرین فیلم او کازینو مارتین اسکورسیزی بود.

 

 

مدخل سوم: دوک الینگتون

 

دوک الینگتون هم غنیمتی برای فیلم تشریح یک قتل است. حضور او هم مثل سائول باس هدیه اتو پره مینجر به تاریخ سینماست. یک آهنگساز «جاز» که سربرآوردن اش از هالیوود معجزه بود! واقعاً معجزه! موسیقی او در فیلم خلاقانه، متفاوت و خیره کننده است.

سوای صفحه ای که در سال ۱۹۵۹ در ۱۳ تراک از موسیقی فیلم منتشر شد، شنیدن آلبومی از موسیقی این فیلم در ۲۶ تراک! در صبحگاه و هنگام شرع کار روزانه واقعاً عالی است!

 

 

مدخل پنجم: فیلم دادگاهی

 

 

تشریح یک قتل یک فیلم «دادگاهی» است. کاش فرصت بود تا کمی درباره این گونه فیلم می پرداختیم. فیلمهای «دادگاهی» را دوست دارم. امکانات خوبی برای میزانسن فراهم می کنند. محبوبهایشان را در ذهن مرور می کنم تا فرصتی برای نوشتن دست دهد: گروهبان راتلیج، شاهد برای تعقیب، بومرنگ، جی.اف.ک، مجستیک، و...

 

 

 

مدخل ششم: دوبله فارسی

 

افسونی، آرزویی سالهاست مرا با خود همراه کرده. در سال دوم دانشگاه در پیاده رو خیابان انقلاب به چندین نسخه از مجله «تماشا» برخوردم و همه را خریدم! در آن مجله فیلمهای نمایش داده شده در تلویزیون معرفی می شدند. یکی از فیلمها همین فیلم بود: تشریح یک جنایت!

خدایا! این فیلم به فارسی دوبله شده و سه شنبه شبی در دهه پنجاه از تلویزیون پخش شده است! کی جای کی حرف زده؟!

ده- یازده سال تمام آرشیو تلویزیون را زیر و رو کردم اما هیچ نسخه ای از آن دوبله نبود که نبود! آیا فیلم در تلویزیون دوبله شده؟ یا از بیرون امانت آورده شده؟ مدیر دوبلاژ کی بوده؟ جای جیمز استوارت کی حرف زده؟ منوچهر اسماعیلی؟ یا ناصر طهماسب؟ یا احیاناً هوشنگ کاظمی؟ نمی دانم! لی رمیک را کی گفته؟ شهلا ناظریان؟ زهره شکوفنده؟ یا... آیا نسخه ای از آن دوبله موجود هست؟ فیلم استوار بر کلام است و جان می دهد برای دوبله! آیا ممکن است روزی در آرشیوی این نسخه پیدا شود؟

 

*****

 

در پایان یادی می کنم از دوست عزیز و بی بدیل ام رضا مقدم.

در دهه ی هشتاد چند بار نسخه هایی معمولی از تشریح یک قتل به دست ام رسید، اما از تماشایش پرهیز کردم. اعتقاد داشتم این فیلم را باید با زیرنویس یا دوبله فارسی، و با کیفیت عالی دید. و به انتظار نشستم. چون نسخه هایی که به دست ام می رسید یا زیرنویس نداشتند یا نسبت ابعاد در آنها به هم ریخته بود.  بالاخره مرحمتی از راه رسید! من تماشای نسخه دی وی دی ۹ گیگ تشریح یک قتل با زیرنویس فارسی را پس از ۲۲ سال و ۹ ماه و ۱۸ روز به این دوست عزیز و نازنین مدیون ام. این مقاله را تقدیم می کنم به وجود عزیز و نازنین او که مدتهاست ازش بی خبرم! هرجا هست سلامت باشد.

 

 

پانوشت:

 

۱-«فیلم به عنوان فیلم». ویکتور پرکینز. ترجمه عبدالله تربیت. چاپ دوم. ۱۳۷۶. انتشارات خجسته. صفحات ۲۰۰-۲۰۱

 

غلامعباس فاضلی

 

 

 

برای مطالعه دیگر فیلم هایی که در «طعم سینما» معرفی و بررسی شده اند اینجا را کلیک کنید

 

 



 تاريخ ارسال: 1395/4/4
کلید واژه‌ها: غلامعباس فاضلی، طعم سینما، پرده سینما

نظرات خوانندگان
>>>دوستدار دوبله:

حدس میزنم جای جیمز استوارت منوچهر اسماعیلی و جای لی رمیک شهلا ناظریان حرف زده باشند!

30+0-

يكشنبه 6 تير 1395



>>>pedram:

High Class and remarkable article

27+0-

يكشنبه 6 تير 1395



>>>سحر:

این یکی از بهترین شماره های "طعم سینما" بود. مرسی

93+0-

يكشنبه 6 تير 1395



>>>بهروز:

راستش من "سرگیجه، شمال از شمال غربی، روح، دور دنیا در هشتاد روز، داستان وست ساید، کشور بزرگ، اسپارتاکوس، از خط عبور می کنم، نه ساعت به راما، دنیای دیوانه دیوانه دیوانه، دومی ها، مسابقه بزرگ، این است سرگرمی II، رفقای خوب، تنگه وحشت، عصر معصومیت" را نمیتونم بدون عنوان بندی سائول باس مجسم کنم

63+0-

شنبه 5 تير 1395



>>>امیر:

ممنون جناب فاضلی. اما چرا دربارۀ خود فیلم چیزی نگفتید. منظورم نظر خودتان است.

30+0-

شنبه 5 تير 1395



>>>v.i.p:

طعم سینما این شماره با یه روز تاخیر دست ما رسید ولی می ارزید!!!!!!!!!!!!!! این جریان سال و 9 ماه و 18 روز خیلی جالبه

64+0-

شنبه 5 تير 1395



>>>سهراب:

آدم عجیبی بوده این پره مینجر. تا حالا اسمش هم نشنیده بودم

44+0-

شنبه 5 تير 1395



>>>فیروزه.ص:

22 سال و 9 ماه و 18 روز فقط یه رکورد نیست یه عمره!

66+0-

جمعه 4 تير 1395



>>>Eli:

پوستر فیلم برای سال 1959 خیلی گرافیکی بوده

57+0-

جمعه 4 تير 1395



>>>الهه:

سائول باس، پدر تیتراژ در سینما. اینو نمیدونستم. عالی بود

66+0-

جمعه 4 تير 1395



>>>کسری:

خدایا این طعم سینما رو از ما نگیر

86+0-

جمعه 4 تير 1395



>>>یاسر:

عالی و چشیدنی بود این طعم سینما با سالاد سائول باس و سس دوک الینگتون و دسر ویکتور پرکینز. ممنونم چناب فاضلی

123+0-

جمعه 4 تير 1395




فرم ارسال نظرات خوانندگان

نام (ضروري):
نظر شما (ضروري):
كد امنيتي (ضروري) :
كد امنيتي تركيبي از حروف كوچك انگليسي است. توجه داشته باشيد كه كد امنيتي به كوچك و بزرگ بودن حروف حساس است.