پرده سینما

لطیفه هایی پراکنده و متقاطع؛ نگاهی به فیلم «یک دزدی عاشقانه» ساخته امیرشهاب رضویان

کاوه قادری

 

 

 






نقد و بررسی فیلم یک دزدی عاشقانه ساخته امیرشهاب رضویان

 

 

پوستر فیلم یک دزدی عاشقانهمعمولاً وقتی فیلمسازانی همچون خالق مینای شهر خاموش و تهران ساعت هفت صبح، فیلمی تقلیل گرا همچون یک دزدی عاشقانه می سازند، عمده دلیل شان برای توجیه چنین پسرفتی، در این جمله خلاصه می شود که: «قصد داشتیم فقط و فقط یک کمدی ساده، پرفروش و عامه پسند بسازیم.» اما حتی اگر از همین زاویه ی واپس گرایانه نیز به یک دزدی عاشقانه امیرشهاب رضویان بنگریم، درمی یابیم که فیلم حتی به عنوان یک کمدی ابتدایی و آماتور نیز اثری مخدوش و دارای اشکال مبنایی است؛ آن هنگامی که اصولاً ژانری تحت عنوان کمدی در یک دزدی عاشقانه شکل نمی گیرد.

بله! کمدی یک ژانر است و همچون هر ژانر دیگری، به لوازم و چیدمان ارگانیک خاص خود نیازمند است؛ در وهله ی اول، داستانی کمیک می طلبد و این خود ممکن نیست مگر آنکه موضوع و سوژه ی کمیک ولو تئوریکی در کار باشد؛ و سپس موقعیت کمیک می طلبد و این هم ممکن نیست مگر آنکه علاوه بر موضوع و سوژه ی تئوریک کمیک، پرداخت عملی و نمایشی کمیک نیز در کار باشد؛ و همچنین لحن و بیان کمیک نیز می طلبد و این هم ممکن نیست مگر آنکه فضا و اتمسفر اثر، کمیک خلق شود و نه اینکه صرفاً نوع میمیک های چهره ی کاراکترها یا نحوه ی ادای کلمات و جملات و عبارات شان بامزه باشد.

حال، یک دزدی عاشقانه سوای اینکه چه به لحاظ متنی و تئوریک و چه به لحاظ عملی و نمایشی، فاقد تقریباً تمام این خصیصه ها است، به نظر می رسد حتی قرائت و برداشت درستی از مفهوم کمیک بودن نیز ندارد و بیشتر آن را با خنده دار بودن و مفرح شدن مقطعی صرف، اشتباه گرفته است.

اینکه کاراکترهای اصلی مثلاً لمپن ما، گاه و بی گاه دچار بلاهت و ساده لوحی و بی اطلاعی بیش از اندازه اما بدون مبدأ و منشأ شوند، اینکه به هنگام آزادی شان از زندان، به بهانه ی سابقه دار بودن شان، به جای گلریزان، بزن و بکوب و رقص راه بیفتد، اینکه دائماً اسامی را اشتباه تلفظ کنند و مثلاً به جای پارمیدا بگویند پارمیناژ، اینکه به هر کجا و هر آدمی که می رسند نام و تمام مشخصات شان را یکجا لو دهند، اینکه یکی شان به فاصله ی یکی-دو دقیقه، چند مرتبه ی پیاپی از یک پله برقی بالا و پایین برود و یا رمز اول چهار رقمی کارت بانکی را پی در پی اشتباه حدس بزند، اینکه محمدعلی شاه با هیکلی نحیف و قدی کوتاه و زبان نرم و لهجه ی غلیظ آذری، دستورات مستبدانه برای سرکوبی مشروطه بدهد، اینکه بازیگر نقش قزاق با «کف گرگی» به پیشانی صاحب منصب محمدعلی شاه در اسلوموشن ضربه بزند و یا اینکه کاراکترهای ما ناگهان و بیخودی در قهوه خانه شروع به انجام حرکات موزون کنند و سایر نمونه های از این دست، جملگی حالات و کنش ها و پیشامدهایی هستند که نهایتاً قادرند لطیفه ها و شوخی های لحظه ای کهنه، بی مایه و دارای کارکرد زودگذر و صرفاً چندثانیه ای پدید بیاورند؛ اما ظاهراً قرار است به خیال خام متولیان فیلم، سرهم بندی شود و مجموعه شان، مثلاً و اصطلاحاً یک کمدی متفاوت «پت و مت» گونه ی ایرانیزه شده را شکل دهد.

این در شرایطی است که پیش و بیش از یک کمدی متفاوت «پت و مت» گونه ی ایرانیزه شده، با یک مجموعه لطیفه ها و شوخی های لحظه ای پراکنده و متقاطع مواجهیم که نه داستان دارای خط سیر و ابتدا و انتها و میانه و فراز و فرود مدون و معین در آن وجود دارد؛ و نه از ریتم پیشبرد وقایع متوازن و منظمی برخوردار است؛ و نه آدمی به مثابه شخصیت و فراتر از تیپ های یکنواخت و تک شناسه ای و تک کنشی در آن مشاهده می شود؛ و نه حتی اصولاً منطق روایی علت و معلولی و علت العلل رفتاری و وجودی برای رفتارها و پیشامدهایش وجود دارد و برای نمونه، حتی در مهم ترین بزنگاه های داستانی نیز مشخص نمی شود که چرا کاراکترهای ما ناگهان و بیخودی سر از بازیگری درمی آورند و چرا ناگهان و بیخودی بازیگری را ترک کرده و به کار در قهوه خانه روی می آورند و چرا باز هم ناگهان و بیخودی قهوه خانه را نیز ترک کرده و به دزدی روی می آورند و مینا و عصمت چرا و چگونه راضی و حاضر می شوند سالها منتظر لمپن های بی آینده ای به سن پدران شان بمانند تا با آنان ازدواج کنند و... .

مهدی هاشمی و فرهاد آییش در یک دزدی عاشقانهبه نظر می رسد متولی اثر قصد داشته در غیاب یک فیلمنامه ی مدون و چفت و بسط دار، با نوعی مجموعه سازی و ترکیب بندی کلی صرفاً تئوریک از طنزهای رادیویی و لطیفه های پراکنده ی اغلب مربوط به بیش از دو دهه ی قبل (که در اکثر موارد به سبب پرگویی های بیهوده و افراط بی دلیل در ممتد کردن شان، همان اندک خاصیت مفرح شان را نیز از دست می دهند و حس خنده ی مخاطب را به جای به اوج رساندن، سرریز می کنند)، فیلم کمدی شکل دهد که البته سرانجام نیز مشخص نمی شود آیا داعیه دار کمدی موقعیت است یا کمدی کلامی یا شاید هم ترکیبی از این دو! غافل از اینکه اگر خلق یک فیلم کمدی، به همین سادگی بود که بدون فیلمنامه و صرفاً با سرهم بندی صرفاً تئوریک بدون بستر عملی و نمایشی و داستانی تعدادی لطیفه ی پراکنده و چندخط طنز رادیویی محقق شود، پس تاکنون افرادی همچون مرحوم منوچهر نوذری، منوچهر آذری و علیرضا جاویدنیا و... با آن میزان استعدادشان در خلق لطیفه ها و طنزهای رادیویی، حتماً باید برترین فیلم های کمدی تمام ادوار تاریخ سینمای ایران را برای همیشه می ساختند!

 

 

کاوه قادری

 

تیر ۱۳۹۵

 



 تاريخ ارسال: 1395/4/14
کلید واژه‌ها:

نظرات خوانندگان
>>>سالار:

این فیلمو تو اتوبوس بین شهری مجبور شدم ببینم بدترین فیلم کمدی بود که تو عمرم دیدم فوق العاده لوس و حال بهم زن بود.

2+0-

پنجشنبه 10 فروردي 




فرم ارسال نظرات خوانندگان

نام (ضروري):
نظر شما (ضروري):
كد امنيتي (ضروري) :
كد امنيتي تركيبي از حروف كوچك انگليسي است. توجه داشته باشيد كه كد امنيتي به كوچك و بزرگ بودن حروف حساس است.