پرده سینما

سال​های دور از دوربین؛ کارگردانانی که بیش از یک دهه فیلم نساخته​اند

پرده سینما

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ناصر تقوایی، گلاب آدینه و فرهاد صبا سر صحنه فیلم ناتمام چای تلخسال​های سال است که از ساخت آخرین فیلم​ برخی از کارگردانان سینمای ایران می گذرد، اما آن​ها همچنان دور از دوربین مانده​اند.

اکنون که نزدیک به سه هفته است دهه 80 را پشت سر گذاشته و وارد دهه 90 شده‌ایم، بنا بر رسم معهود رسانه‌ای بی‌مناسبت ندیدیم همچون چندین و چند گزارش منتشر شده در اواخر سال 89، بخشی دیگر از تاریخ سینمای ایران در دهه 80 - و قبل از آن - را مورد کند و کاو قرار داده و بدین‌وسیله برخی نکات مغفول - اما مهم - در این عرصه را تا سر حد امکان مورد توجه قرار دهیم.

با گذشت بیش از سه دهه از پیروزی انقلاب و پی‌ریزی سینمای نوین ایران، بررسی چرایی و چگونگی مسیر طی شده و البته موفقیت‌ها و شکست‌های تجربه شده در این مسیر، بی‌توجه به آدم‌ها و همه آن‌هایی که چرخ سینمای ایران را در این سه دهه به حرکت درآورده و مانع سکون ظاهری - و نه لزوماً باطنی و محتوایی - آن شدند، اگر نگوییم بی‌فایده، دست کم بی‌انصافی خواهد بود.

امروز و در این مقال می‌خواهیم از کارگردانان سینمای ایران بنویسیم و البته نه از همه‌شان. بحث گسترده‌ای چون کارگردان‌های سینمای پس از انقلاب قطعاً در یک گزارش و متن تحلیلی نمی‌گنجد و به دلیل همین اجبار، تصمیم گرفتیم از بین موضوعات تفکیک شده و جالب پیش رو، جذاب‌ترین‌شان (البته از دید خودمان) را تیتر گزارش امروز خود قرار دهیم.

در این مقال  می‌خواهیم از کارگردانانی بنویسیم که بیش از یک دهه است برای سینما کارگردانی نکرده‌اند؛ همان‌هایی که برخی‌شان سال‌هاست پشت هیچ دوربینی - حتی تلویزیونی -  نایستاده‌اند و بسیاری‌شان امروز تنها خاطره‌ای دور و فراموش شده برای ذهن‌های نسیان‌زده به شمار می‌روند.

قصدمان صحبت از بی‌رحمی سینما و وفای نم کشیده دوستان و همکاران اسبق و سابق نیست چه آنکه از این دست مرثیه‌ها زیاد گفته و کمتر شنیده شده است. این تنها گزارشی است به سینمادوستان ایرانی و همه آن‌هایی که زمانی با فیلم‌های ساخته شده توسط برخی اسامی حاضر در جدول زیر زندگی کرده و خاطره داشته‌اند.

 

یک بار برای همیشه

 

در جدول تهیه شده از کارگردان‌های خاموش سینمای ایران به نام‌های بسیاری بر می‌خوریم که تنها یک فیلم در کارنامه خود داشته و بعد از این تنها تجربه منحصربفرد در عرصه کارگردانی، برای همیشه از یاد و حافظه سینمای ایران - حداقل در بخش کارگردانی - پاک شده‌اند. در بین اسامی این افراد البته هستند نام‌آشنایانی که امروز در دیگر عرصه‌های صنعت سینمای ایران مشغول فعالیت بوده و نوعاً از سرآمدان حرفه خود نیز هستند.

کسانی چون بزرگمهر رفیعا (دادستان - 1370)، حمید سمندریان (تمام وسوسه‌های زمین - 1368)، یاسمین ملک‌نصر (درد مشترک - 1373)، حمید لبخنده (آبی - 1379)، بهمن زرین‌پور (هفت ترانه - 1380)، فرامرز صدیقی (طعمه - 1371)، سعید امیرسلیمانی (چون ابر در بهاران - 1369)، جعفر والی (تا غروب - 1367)، اسماعیل سلطانیان (همه دختران من - 1372)، داریوش ارجمند (گفت زیر سلطه من آیید - 1362) و ... از جمله کسانی هستند که تنها یک بار اسب شانس خود را در میدان کارگردانی سینما به تاخت و تاز درآوردند و بعد از آن دیگر هیچ‌گاه قدم به این عرصه نگذاشتند.

البته فارغ از نام‌های آشنا، بودند کسانی که امروز تک آثارشان بیش از نام‌ خودشان در بین سینمادوستان شناخته شده است. کسانی چون علیرضا سمیع‌آذر (پرواز پنجم ژوئن - 1368)، حسن جوانبخش (سازمان 4 - 1366)، محمود سمیعی (خانه آقای حق دوست - 1359)، محمد ابراهیم سلطانی‌فر (تویی که نمی شناختمت - 1369) و ... از این دسته هستند.

 

آرامش پس از طوفان

 

اما دسته دیگر کارگردان‌هایی هستند که بعد از یک دوره پر کاری به ناگاه دست از کار شسته و فرصت و وقت خود را صرف باقی امور دنیوی - یا همان کار و زندگی شخصی -  کرده‌اند. در میان اسامی  این افراد انواع و اقسام نام‌های آشنا و نا آشنا را می‌توان مشاهد کرد.

از جمله افراد نام آشنای این بخش می‌توان به ناصر تقوایی و مسعود جعفری جوزانی اشاره کرد. البته هر کدام از این دو نفر دلایل خاص خود را برای کم کاری در عرصه سینما دارند اما نکته مهم برای ما این است که 10 سال از ساخت آخرین فیلم تقوایی یعنی کاغذ بی‌خط در سینما گذشت و بلوغ جعفری جوزانی نیز می‌رود که به عنوان آخرین اثر او در سینما 13 ساله شود.

این میان کارگردان‌های دیگری نیز وجود دارند که علی‌رغم نام نه چندان پرآوازه‌شان، در میدان کارگردانی سینمای بعد از انقلاب، دوره‌ای نسبتا پر کار را تجربه کرده و به ناگاه از صفحه خبرها و خاطرات مربوط به کارگردانی سینما محو شده‌اند. افرادی چون حسن محمدزاده (با 8 فیلم)، رحیم رحیمی‌پور(با 6 فیلم)، شفیع آقامحمدیان (با 6 فیلم)، منصور تهرانی (با 6 فیلم)، علی اصغر شادروان (با 6 فیلم) و ... از جمله این افراد هستند.

 

دیگران

 

باقی نام‌های حاضر در این جدول را دیگرانی تشکیل می‌دهند که دوره‌ای را در سینما و میدان کارگردانی به زور آزمایی -  و البته ذوق آزمایی - پرداخته و بعد از آن سر خود گرفته و به راهی دیگر رفتند (یا رانده شدند). در این جمع نیز نام‌های آشنا و نا آشنای بسیاری را می‌توان دید. از فرامرز قریبیان و جواد شمقدری و حمید تمجیدی و سعید حاجی‌میری و سیامک اطلسی و فتحعلی اویسی و مرضیه برومند و ... گرفته تا نام‌هایی چون عباس بابویهی و مهران تاییدی، عطا حیاتی و سعید خورشیدیان و علی خوش‌نشین و حسن پورقلی‌زاده و .... جزو کارگردان‌هایی هستند که امروز بیش از یک دهه است فیلمی را در محدوده سینمای ایران جلوی دوربین نبرده‌اند هرچند که بسیاری‌شان با تیتر و عنوانی دیگر همچنان در سینما مشغول به کار هستند.

 

 

کارگردان‌هایی که بیش از یک فیلم در کارنامه کاری خود دارند

ردیف

کارگردان

آثار

آخرین فیلم - سال ساخت

1

حمیدرضا آشتیانی‌پور

در جستجوی قهرمان - شعله‌های خشم - کوسه‌ها - دختری به نام تندر

دختری بنام تندر (1379)

2

شفیع آقامحمدیان

راننده سفیر - مروارید سیاه - فرار از جهنم - روی خط مرگ - چشم عقاب - تلفن

تلفن (1378)

3

جمشید آهنگرانی

جوانمرد - شبیخون

شبیخون (1376)

4

مسعود اسدالهی

علی کنکوری - همسفر - بابا خالدار - قرنطینه

قرنطینه (1361)

5

سیامک اطلسی

مشت - سفر پرماجرا - راز شب بارانی

رازشب بارانی (1379)

6

غلام حیدر اکابری

خفتگان بیدار - گای

گای (1380)

7

فتحعلی اویسی

مادر - باو - مریم و میتیل - سربلند

سر بلند (1373)

8

عبداله باکیده

پوتین - صلیب طلایی - تو را دوست دارم

تو رادوست دارم (1378)

9

احمد بخشی

مردی که موش شد - جمیل

جمیل (1366)

10

مهستی بدیعی

حسنک - طالع سعد

طالع سعد (1374)

11

مرضیه برومند

شهر موش‌ها - الو الو من جوجوام - مربای شیرین

مربای شیرین (1380)

12

کاظم بلوچی

ارثیه - کوچه و موزه

کوچه و موزه (1373)

13

بابک پیامی

یک روز بیشتر - رای مخفی

رای مخفی (1380)

14

پرویز تاییدی

آخرین مهلت - حمله خرچنگ‌ها

حمله خرچنگ‌ها (1371)

15

مهران تاییدی

دو سرنوشت - خوش خیال - پشت دیوار شب

پشت دیوار شب (1376)

16

ناصر تقوایی

صادق کرده - آرامش در حضور دیگران - نفرین - ناخدا خورشید - ای ایران - قصه‌های کیش - کاغذ بی‌خط

کاغذ بی‌خط (1380)

17

حمید تمجیدی

سراب - گل سرخ - چهارشنبه عزیز - بازی با مرگ - شب بی‌پایان

شب بی‌پایان (1378)

18

امیر توسل

پنجره - مخترع 2001

مخترع 2001 (1370)

19

منصور تهرانی

مسافر شب - از فریاد تا ترور - بازرس ویژه - حادثه - برگ و باد - گرفتار

گرفتار (1366)

20

علی اکبر ثقفی

جان سخت - فوتبالیست‌ها

فوتبالیست‌ها (1379)

21

محمد جعفری

اتل متل توتوله - حالا چه شود

حالا چه شود (1373)

22

مسعود جعفری جوزانی

جاده‌های سرد - شیر سنگی - در مسیرتندباد - یک مرد یک خرس - دل و دشنه - بلوغ

بلوغ (1377)

23

سعید حاجی‌میری

آوای غیب - توهم - آتش در خرمن - اسکادران عشق

اسکادران عشق (1375)

24

اکبر حر

ما ایستاده‌ایم - شمارش معکوس

شمارش معکوس (1376)

25

عطا حیاتی

کودکانی از آب و گل - شهر زنان

شهر زنان (1377)

26

محمدباقر خسروی

عبور از مرز شب - اعدامی - بنفشه زار - شهردار مدرسه

شهردار مدرسه (1376)

27

سعید خورشیدیان

راز گل شب بو - همکلاس

همکلاس (1380)

28

سیدعلی خوش‌نشین

شریک زندگی - روز دیدار

روز دیدار (1374)

29

حمید خیرالدین

آهوی وحشی - عصیان - کمین - سجده بر آب

سجده بر آب (1375)

30

حسین دلیر

گردو - سایه خیال

سایه خیال (1369)

31

رحیم رحیمی‌پور

زندان دوله‌تو - اتاق یک - الماس بنفش - انفجار در اتاق عمل - مستاجر - شیرین و فرهاد

شیرین و فرهاد (1374)

32

کریم زرگر

مدرسه رجایی - آُ منفی

اُ منفی (1368)

33

حسین زندباف

دست شیطان - مرگ سفید - معما - ماموریت

ماموریت (1365)

34

محمدرضا زهتابی

ماموریت آقای شادی - تحفه هند - غزل

غزل (1380)

35

محرم زینال‌زاده

مرد ناتمام - ساز ستاره - حسرت دیدار - آی پارا

آی پارا (1377)

36

یوسف سیدمهدوی

گره - پنجاه و سه نفر

پنجاه و سه نفر (1368)

37

علی اصغر شادروان

عقود - تیرباران - بحران - جدال بزرگ - پاتک - خفاش

خفاش (1376)

38

خسرو شجاعی

قصه زندگی - چشم‌هایم برای تو - آرزوی بزرگ - افسانه پوپک طلایی

افسانه پوپک طلایی (1377)

39

عبدالرحیم شرفی فریمانی

تولد - پرواز در پرواز

پرواز در پرواز (1371)

40

جواد شمقدری

آفتاب و عشق - بر بال فرشتگان - طوفان شن

طوفان شن (1375)

41

عباس شیخ‌بابایی

یاد - صنوبرهای سوزان - سهراب تا سهراب

سهراب تا سهراب (1372)

42

اکبر صادقی

با عشق مردن - شمر - در محاصره - بالاش - پایگاه جهنمی - دبیرستان - سیمرغ - آلما - گاومیش‌ها - سرحد

سر حد (1375)

43

فریبرز صالح

سفیر - مرگ پلنگ - شیخ مفید

شیخ مفید (1374)

44

پرویز صبری

شنگول و منگول - عیالوار - گارد ویژه - مانی و ندا

مانی و ندا (1379)

45

سیدمحمد رضا صفوی

گریز از شهر - افسون

افسون (1367)

46

جواد طاهری

عزیز قرقی - نواب - محبوب بچه‌ها - قصه ماهان - عروس و مادر شوهر - عبور از میدان مین

عبور از میدان‌ مین (1362)

47

غلامحسین طاهردوست

آزار سرخ - بند

بند (1360)

48

غلامعلی عرفان

آقای هیروگلیف - گفت هرسه نفرشان

گفت هرسه نفرشان (1359)

49

علی عسگری

یک روز گرم - شب به خیر غریبه

شب به خیر غریبه (1380)

50

منوچهر عسگری نسب

آن سوی مه - خانه در انتظار - هی جو - پاییز بلند

پاییز بلند (1372)

51

عبداله علیمراد

قصه‌های بازار - یکی کم است

یکی کم است (1376)

52

ناصر غلامرضایی

چه پر ستاره بود شبم - حریم مهرورزی - خون بس - نامزدی - عروس رومشکان

عروس رومشکان (1380)

53

بهروز فرجی

یک قدم تا مرگ - خط‌ها و سایه‌ها

خط‌ها و سایه‌ها (1377)

54

فرامرز قریبیان

جدال در تاسوکی - قانون - چشم‌هایش

چشم‌هایش (1378)

55

حسن پورقلی‌زاده

1936 - راز گل سرخ - تماس شیطانی - آسمان پر ستاره

آسمان پر ستاره (1378)

56

محمد کاسبی

قاصد - شنا در زمستان

شنا در زمستان (1368)

57

محمود کلاری

ابر و آفتاب - رقص با رویا

رقص با رویا (1379)

58

پرویز کیمیاوی

مغول‌ها - باغ سنگی - اُکی مستر - ایران سرای من است

ایران‌سرای‌من‌است (1377)

59

احمدرضا گرشاسبی

شرایط عینی - دریا برای تو - دره هزار فانوس - بانی چاو

بانی چاو (1374)

60

رامبد لطفی

بازگشت از بوداپست - زن شرقی

زن شرقی (1376)

61

غلامحسین لطفی

سرخپوست‌ها - پاکباخته

پاکباخته (1374)

62

حسن محمدزاده

واسطه‌ها - مترسک - حصار - گل مریم - شکوه زندگی - ملک خاتون - زندان دیو - حسرت

حسرت 1373

63

رجب‌علی محمدین

یاد و دیدار - گل - به خاطر همه چیز - جاده عشق

جاده عشق (1372)

64

مرتضی مسائلی

قلب کوچک ایمان - فرماندار

فرماندار (1369)

65

کوپال مشکوه

فرمان - بازداشتگاه - سیاه راه - پیراک

پیراک (1363)

66

مهدی معدنیان

فریاد مجاهد - سیم خاردار - تفنگ شکسته

تفنگ شکسته (1364)

67

سیروس مقدم

گرگ‌های گرسنه - شکوه بازگشت

شکوه بازگشت (1371)

68

داریوش مودبیان

سفر به خیر - رویای نیمه شب تابستان

رویای‌نیمه‌شب‌تابستان (1373)

69

فرزین مهدی‌پور

روز دیدنی - بزرگ خیلی بزرگ

بزرگ خیلی بزرگ (1375)

70

فرهاد مهرانفر

درخت جان - موشک کاغذی - چریکه هورام - قطعه زمستانی

قطعه زمستانی (1380)

71

جلال مهربان پناه

مسافر - هزار بار مردن - راهی به سوی خدا - دام

دام (1374)

72

داود میرباقری

آدم برفی - ساحره - مسافر ری

مسافر ری (1379)

73

عبدالرضا نواب صفوی

هفت سنگ - قاعده بازی

قاعده بازی (1376)

74

یداله نو عصری

زائر خلف - کنار برکه‌ها - مسافران دره انار - سکوت کوهستان

سکوت کوهستان (1374)

75

احمد نیک آذر

آن سفر کرده - سامان - مقاومت

مقاومت (1365)

 

کارگردان‌​هایی که تنها یک فیلم در کارنامه کاری خود دارند

ردیف

کارگردان

اثر - سال ساخت

1

منوچهر احمدی

موج طوفان (1359)

2

داریوش ارجمند

گفت‌زیرسلطه‌من‌آیید (1362)

3

سیامک اعتمادی

آخرین تلاش (1370)

4

سعید امیر سلیمانی

چون ابر در بهاران (1369)

5

عباس بابویهی

دشمن (1374)

6

فرامرز باصری

شب مکافات (1363)

7

رامین بحرانی

بیگانگان (1378)

8

حسین بلنده

سحرگاه پیروزی (1378)

9

محمود بهرازنیا

راه بهشت (1380)

10

محمدعلی بهرامی

تابع قانون (1371)

11

اصغر بیچاره

سند زنده (1359)

12

فرهاد پوراعظم

دایان باخ (1371)

13

محمد تقی‌پور

سه مرد عامی (1372)

14

احمدرضا جغتایی

دنیای آینده (1380)

15

یوسف جمادی

مسافر غریب (1372)

16

غلامرضا جنت‌خواه

رها شدگان (1374)

17

حسن جوانبخش

سازمان 4 (1366)

18

محمد حسن‌زاده

گودال (1365)

19

محمد حسین‌پور

مینا و غنچه (1375)

20

روح‌اله خوشکام

فرداروزدیگری‌است (1374)

21

علی درخشی

تنگنا (1374)

22

حسین دوانی

گرداب (1360)

23

بزرگمهر رفیعا

دادستان (1370)

24

حسن رفیعی

دانه‌های گندم (1359)

25

احمد رمضان‌زاده

بشیر (1373)

26

علیرضا میرک آبادی

دلم‌برای‌پسرم‌تنگ‌شده (1368)

27

نصراله زمردیان

خبرچین (1366)

28

اسماعیل سلطانیان

همه دختران من (1372)

29

محمدابراهیم سلطانی‌فر

تویی‌که‌نمی‌شناختمت (1369)

30

حمید سمندریان

تمام وسوسه‌های زمین (1368)

31

علیرضا سمیع‌آذر

پرواز پنجم ژوئن (1368)

32

محمود سمیعی

خانه‌آقای‌حق‌دوست (1359)

33

اسماعیل سلطانیان

همه دختران من (1372)

34

سیدمحمد سیف‌زاده

آخرین تک سوار (1377)

35

جعفر سیمایی

آن‌ها‌هیچکس‌رادوست‌ندارند‌(1372)

36

رضا شالچی

صدای سخن عشق (1379)

37

مرتضی شاملی

نصف جهان (1371)

38

شهرام شبیری

فصل خاکستری (1362)

39

محمود شولی‌زاده

حورا (1380)

40

سیدمحسن شهابی

مرد پنجم (1373)

41

مریم شهریار

دختران خورشید (1378)

42

اسفندیار شهیدی

مرضیه (1373)

43

کامران شیرزاد

دوربین (1375)

44

فرامرز صدیقی

طعمه (1371)

45

حمیدالدین صفایی

در انتظار شیطان (1366)

46

ایرج صغیری

سفر غریب (1366)

47

حمید طاهریان

حماسه مهران (1363)

48

علی اصغر عسگریان

صف (1363)

49

محمد عقیلی

طائل (1363)

50

حسین فرخی

یحیی (1374)

51

حسین فرد رو

دندان طلا (1370)

52

فرشید فلک‌نازی

عفریت (1361)

53

ابراهیم قاضی‌زاده

پلاک (1364)

54

زاون قوکاسیان

همه فرزندان من (1363)

55

سیروس کاشانی‌نژاد

ستاره دنباله‌دار (1364)

56

فریدون کوچکیان

با من از فردا بگو (1366)

57

علی اکبر کوهکی

ماه پیشونی (1374)

58

تقی کیوان سلحشور

پرواز به سوی مینو (1358)

59

رضا گنجی

حریف دل (1375)

60

حمید لبخنده

آبی (1379)

61

ابراهیم مختاری

زینت (1372)

62

حسین مختاری

همه یک ملت (1369)

63

سیدمهدی مدنی

پل آزادی (1362)

64

جواد مرادی

گشتی‌ها (1365)

65

جمشید ملک‌پور

باد سرخ (1367)

66

یاسمین ملک‌نصر

درد مشترک (1373)

67

محمدرضا ممجد

پیکر تراش (1360)

68

محمدعلی میاندار

شما فرشته‌اید (1368)

69

سعید نادری

عیاران و طراران (1364)

70

عباس ناصری

صخره همیشه سبز (1367)

71

محمدعلی نظریان

موتو (1370)

72

اسداله نیک‌نژاد

برنج خونین (1360)

73

جعفر والی

تا غروب (1367)

74

کریم هاتفی‌نیا

بازی‌های پنهان (1374)

75

مهدی هاشمی

بال‌های سپید (1377)

76

نورالدین نیک‌روش

کلنل (1369)

77

داریوش یاری

دخیل (1380)

منبع: خبرآنلاین


 تاريخ ارسال: 1390/1/20
کلید واژه‌ها:

فرم ارسال نظرات خوانندگان

نام (ضروري):
نظر شما (ضروري):
كد امنيتي (ضروري) :
كد امنيتي تركيبي از حروف كوچك انگليسي است. توجه داشته باشيد كه كد امنيتي به كوچك و بزرگ بودن حروف حساس است.