نقد و بررسی فیلم شهرت ساخته ایرج قادری

پیش از تماشای فیلم شهرت اشتیاق عجیبی داشتم تا نظاره گر فیلمی باشم که بیش از 11 سال از توقیف آن می گذشت و هرگز اجازه اکران در سینماها را پیدا نکرده بود! جدا از این مهم، دیدن فیلمی از ایرج قادری فیلم ساز نام آشنای سینمای ایران که تمامی آثارش چه پیش و په پس از انقلاب ارتباط خوب و نسبتاً قابل قبولی را با مخاطبانش برقرار کرده بود، این میل را بیشتر و بیشتر قوت می بخشید.

اما بعد از تماشای شهرت متوجه شدم که این فیلم یکی از ضعیف ترین آثار ایرج قادری در کل کارنامه فیلم سازی اش است.

اگرچه موضوع فیلم شهرت بسیار جنجالی بوده، اما شاید به دلیل اینکه این فیلم سال ها در توقیف به سر برده و قبل از اکران آن سریال ساعت شنی با موضوع «رحم اجاره ای» ساخته شده است، در حال حاضر نکته ای  در فیلم وجود ندارد که بتواند نظر مخاطب را نسبت به این فیلم جلب کند.

البته اشاره به این نکته ضروری است که انتخاب چنین سوژه ای توسط ایرج قادری در فضای بسته سینمای 12 سال قبل درخور توجه است. اما سریال ساعت شنی به کارگردانی بهرام بهرامیان این شانس را داشت تا توقیف نشود! و موضوع «رحم اجاره ای» به تفصیل در این سریال پرداخت شده. بنابراین وقتی امروز به پای تماشای شهرت می نشینیم  دیگر هیچ گره و نکته نامعلومی در رابطه با این موضوع وجود ندارد که شهرت بتواند آن را برای مخاطب بگشاید!

داستان فیلم شهرت درباره دختر بازیگری است که سال ها در تئاتر بازی کرده اما آرزوی بازی در سینما و رسیدن به اوج شهرت را دارد. شبی بعد ازبازی در تئاتر هنگامی که قصد خروج از محوطه بیرونی «تئاتر شهر» را دارد با پسری آشنا می شود که از مخاطبان نمایش اش بوده و بازی او را پسندیده است؛ بعد از چندین بار رفت و آمد دختر به تقاضای پسر مبنی بر ازدواج پاسخ مثبت می دهد و زندگی اش را با او که بسیار متمول است و پدرش را سالها قبل از دسدت داده آغاز می کند، او که اختیار تمام اموال و دارایی های موروثی اش به امانت نزد مادرش است، طبق قولی که به او داده برای تصاحب میراث باید بچه دار شود. اما همسرش به هیچ عنوان با این کار موافق نیست؛ چون به تازگی بازی در یک فیلم سینمایی را آغاز کرده و نمی خواهد تناسب اندام اش به هم بریزد. این زوج جوان به پیشنهاد یکی از دوستان زن تصمیم می گیرند که برای بچه دار شدن راه دیگری را برگزینند. به همین دلیل به سراغ بیوه زنی می روند و از او می خواهند تا نطفه را در رحم او پرورش داده و به او بابت این امر مبلغی را پرداخت نمایند، اما در نهایت نقشه آن ها لو می رود و ...

شهرت یکی از فیلم هایی است که پتانسیل مادی و معنوی آن به دلیل سیاسیت های نادرست دست اندرکاران سینمایی کشور تلف شد. از طرفی به نظر می رسد اگر این فیلم در زمان خودش روانه پرده سینما می شد می توانست موج عظیمی راه بیندازد و خاطره ی فیلم های جریان ساز قادری مثل دادا و تاراج را زنده کند. اما از طرف دیگر شهرت به جز این موضوع جنجالی چیز دیگری ندارد.

این فیلم ساختار ضعیفی دارد و بسیاری اصول سینمایی در آن رعایت نشده است.  بازی بازیگران فیلم که عموماً نوپا هستند تصنعی و بسیار غلو شده است و از جذبه و کشش لازم برای جذب مخاطب برخوردار نیست. تنها بازی شقایق فراهانی تا حدودی قابل قبول است و دیگر بازیگران به هیچ وجه نتوانسه اند از پس بازی در نقش هایشان برآیند. معلوم نیست ایرج قادری که همیشه از بازیگران سرشناس و «چهره» برای فیلم هایش استفاده می کرد به چه دلیل در این فیلم دو – سه بازیگر که اصلاً کارشان را بلد نیستند را به ایفای نقش های کلیدی گمارده است؟ آیا او موضوع فیلم اش را آن چنان جنجالی تصور  کرده بوده که نداشتن «ستاره» اثری بر کاهش فروش اش نداشته باشد؟

فیلمنامه شهرت نیز از ضعف های قابل توجهی برخوردار است که عمده ترین آنها به نوع روایت داستان و شخصیت پردازی مربوط است.

شخصیت پردازی فیلم ایرادات چشمگیری دارد. برای مثال شخصیتی که آفرین عبیسی ایفای آن را بر عهده دارد در ابتدای امر زنی زیرک و زبر و زرنگ و باهوش به نظر می آید که به اصطلاح می تواند مو را از ماست بکشد اما بعد از اجرای نقشه های فرزند و عروس اش، این کلفت آن خانه است که دست آن ها را رو می کند. در نتیجه این شخصیت تبدیل به یک شخصیت کودن می شود که توانسته آلت دست یک زوج جوان شود. همچنین شخصیت کلفت باور کردنی و پذیرفتنی خلق نشده و با واقعیت زمین تا آسمان فاصله دارد و معلوم نیست که در ذهن فیلمنامه نویس چه گذشته که چنین شخصیت به دور از انتظاری را برای یک کلفت نوشته است؟

البته شهرت داستان گرم و گیرایی دارد به طوری که می تواند مخاطب عام را به شدت جذب نماید به طوری که شاید برخی از مخاطبان تمایل به دیدن چندین باره این فیلم نیز داشته باشند. از محمد هادی کریمی که نوشتن این فیلمنامه را بر عهده داشته جز این هم برنمی آید. چرا که فیلمنامه های کریمی اغلب بدون نقص بوده اند و شهرت نسبت به این که جزو اولین آثار محمد هادی کریمی در مقام فیلمنامه نویس است اثری تقریباٌ قابل قبول برای این فیلمنامه نویس نسبت به تجربه کاری اش محسوب می شود.

آن طور که از شواهد بر می آید شهرت فیلمی است که قادری برای ساختش انرزی زیادی را صرف نکرده است و احتمالاً به این امید بوده که سوژه فیلم آن چنان داغ و تأثیر گذار هست که دیگر کسی در صدد نقص های مشهود فیلمش برنیاید.

در مجموع شهرت یک اثر بسیار ضعیف در کارنامه ایرج قادری محسوب می شود، هر چند که همین اثر ضعیف می توانست در زمان ساختش جریانی را در سینمای ایران به راه بیندازد و از لحاظ مضمونی به پدیده ای پر سر و صدا در سینمای ایران بدل شود .