-ما در این سال ها سیصد تهیه کننده و سیصد کارگردان پرورش دادیم اما چهارتا توزیع کننده خوب بیرون نیامده است.

-در ذهن بعضی از سینماگران، اکران فیلم عبارت است از نمایش فیلم در سالن سینما، حتی اگر سالن خالی باشد.

برنامه «هفت اقليم» جمعه 17 ارديبهشت با حضور رضا رستکار منتقد برجسته سینما، علی سرتیپی تهیه کننده سینما، مدیر موسسه فیلمیران و سخنگوی شورای صنفی نمایش، و مهندس مجید مس چی، مدیر موسسه سینما شهر به روی آنتن رفت.

آنچه در ذیل می آید مشروح گفتگوی این سه نفر درباره وضعیت نمایش فیلم درسینمای ایران است.

مس چی: بحث نمایش در سینمای دنیا یک امر چند وجهی  است که به هر وجهی از آن باید به نسبت خودش به آن توجه شود نسبت به هر کدام از این موارد  اگر ما غفلت  کنیم مجموعه فعالیت با مشکل روبرو می شود. نمایش احتیاج به سالن خوب فیلم های مناسب، تبلیغات مناسب دارد و  وضعیت اقتصادی و روحی و فکری مردم نقش مهمی دراین موضوع دارد و  مجموعه ای از این ها دست به دست هم می دهد که تبدیل می شود به فرآیند سینما رفتن. فقط فیلم نشان دادن در سینما اسمش اکران نیست. به هر حال به این مجموعه اگر توجه شود و کاملا به شکل جز به جز نه به شکل کلی  به آن نگاه شود  مشکل سینما قابل حل است. اینکه  ما یک راه حل بدهیم برای حل کل مشکلات سینما، تجربه من نشان داده است که یک چنین راه حل منحصر به فردی وجود ندارد هر کدام از بخش ها برحسب ضرورتش باید شناخته شود .

درستکار: ببینید اصلا ما باید بحث آرتیستیک این ماجرا را کنار بگذاریم. در واقع ما باید جامعه خودمان را مدیریت بکنیم و فرهنگ این قضیه را بوجود بیاوریم که این غایب بوده است  و اصلا ما به سراغش نرفته ایم. تازه آنقدر به سراغش نرفته ایم که بدنه سینما پیر و  فرتوت شده است. افکار تازه ایده ها و اندیشه های تازه وجود ندارد.  در سینمای ما بطور کلی برای اینکه بحث ما شکل بگیرد باید بگویم ما سه حلقه در سینما داریم که همه جای دنیا این سه حلقه هستند که جریان و صنعت سینما را راه اندازی می کننند، سه حلقه تولید، توزیع و اکران. در زمینه تولید ما پیشرفت خیلی خوبی داشتیم آمارهای جهانی می گویند که ما جزو 20 کشور اول تولید کننده فیلم در دنیا هستیم. این بخاطر پیشینه و سابقه ماست که بطور کلی تولید کننده فرهنگ هستیم پیشینه ما می گوید که ما فرهنگ سازیم، ما حرف برای گفتن داریم، و از طریق مراجعاتی که به تاریخ می کنیم از طریق داشته هایمان مدعی فکر و اندیشه هستیم. اما در این حوزه ای که یک کم حوزه مدرن تر و به روزتر است ما خیلی روشن، مشکل داریم به ویژه که بعد از پیروزی انقلاب، سینما در کشور ما مسئله بوده است. خوشبختانه با این چرخشی که در نسل ها ما بوجود آمده نسبت به این پدیده  نگاههای مثبت تری دارد انجام می شود و دوباره الان دارد بر می گردد به مدار خانواده ها، خانواده ها را داریم تشویق می کنیم که به سمت سینما بیایند. در بحث تولید که بسیار مفصل است اگر کنار بگذاریم آن دو حلقه یعنی توزیع و اکران، هنوز مشکل داریم .

سرتیپی: من هم معتقدم که در این سی سال گذشته به تولید بهای زیادی داده شده اما به مسئله توزیع که بسیار مهم است و در زمینه نمایش خوب کار نشده است البته خوشبختانه در زمینه نمایش در سالهای اخیر تحولی بوجود آمده است یعنی مردم تفاوتها را می بیننند که به عنوان مثال این سینما، سینمای بدی ست یا خوب است. قبلا عادت شده بود که سینما یعنی همین. بحث دیگر این است که ما  در زمینه توزیع خیلی مشکل داشتیم.  یعنی دفاتر توزیع همیشه دفاتر سطح پائین تلقی می شدند. یعنی ما در این سال ها مثلا سیصد تا تهیه کننده، سیصد تا کارگردان پرورش دادیم اما 4 تا توزیع کننده خوب بیرون نیامده است. که بطور تخصصی بدانیم این تعداد توزیع کننده حرفه ای فیلم هستند. در  سالهای گذشته یک تعداد خاصی مثل آقای علیخانی ، آقای شایسته و سرتیپی و آقای مسافرچی را دیدیم و همیشه به این قضیه نگاه مثبتی نبوده و به توزیع کننده ها به شکل آدمهای دلال نگاه شده است. اگر من هم به عنوان توزیع کننده بودم بیشتر روی وجه تهیه کنندگی مانور می دادم. روی وجه توزیع کنندگی مانور نمی دادم. چون سطح این کار را پائین آورده بودند. در صورتی که این کار یک فن محسوب می شود و بسیار مهم است که البته یکی دو سالی است که به هست موسسه سینما شهر و آقای مس چی اتفاقات خوبی در این عرصه می افتد ولی هنوز متولی اصلی وشکل اصلی را پیدا نکرده است.

درستکار: ما در زمینه توزیع اگر 5 تا توزیع کننده خوبی را که داریم کنار بگذاریم در زمینه توزیع جهانی صفر مطلق هستیم. قدمی  به جلو بر نداشته ایم در حالیکه ما ملت مولد هستیم و محصول  خوب تولید می کنیم چون سینمای ایران، سینمای متفکر و خوبی است و در جهان جایگاه دارد. ایران منبع انرژی بسیار زیادی ست و همه به آن  توجه می کنند من چند سال پشت سر هم فستیوال کن و جاهای مختلف رفته ام  و فیلمها را دیده ام ، ایران بسیار مورد توجه است. اما یک متولی اصلی  نداریم که بیاید این  ماجرا بشود. می دانید سینمای ایران در همین آسیای میانه، خاورمیانه در کشورهای عربی چقدر خواهان در نوع خودش دارد. گرچه  ممکن است سینمای ما در مقایسه با سینمای هالیودی اکران موفقی نداشته باشد.

سرتیپی: البته فکر می کنند اما هیچ وقت عملی نمی شود.

مس چی: ماهیت سینمای ما شبیه به سینمای هند است. در هند محدودیتی برای اکران فیلم های خارجی نیست، اما بیشتر مردم تمایل به دیدن فیلم های هندی دارند. در سینمای ما هم ذائقه مخاطب بیشتر به سمت فیلم های ایرانی است. در خصوص اکران باید بگویم نیروی منفی در ذهن سینما گران ایرانی وجود دارد که این را باید حل کنیم . فیلم تا زمانی که در مرحله تولید است دارد یک اثر هنری تولید می شود. زمانی که این فیلم تمام شد یعنی کپی صفرش چاپ شد و آماده شد ما باید این را در غالب یک کالای فرهنگی ببریم. عین یک کالا برایش تبلیغ کنیم بسته بندی خوب برایش طراحی کنیم، مخاطبش را از قبل پیش بینی کنیم، فصل مناسب برای ارائه اش در نظر بگیریم. این بخش در مجموعه سینماگران ما یک مقدار غیر مناسب جلوه می کند. می گویند، نه! این فیلم از ابتدا تا انتها یک اثر فرهنگی هنری است و با احترام باید با آن برخورد بشود، و این نوع برخورد را یک  جور بی احترامی به این محصول می دانند، که به نظرم این مسئله  به اکران فیلم ها ضربه می زند.  یعنی در ذهن بعضی از سینماگران، اکران فیلم عبارت است از نمایش فیلم در سالن سینما، حتی اگر سالن خالی باشد. اکران فیلم یعنی دعوت مردم برای دیدن فیلم در سالن سینما. همه این فرآیند را ما باید درباره اش فکر کنیم فقط فیلم روی  پرده انداختن و مردم استقبال نکردن و بعد گفتن این حرف که چون فیلم ما فرهنگی یا مخاطب خاص دارد این بهانه های قابل قبول نیست.  بنابراین به نظرم فیلم از زمانی که وارد عرصه توزیع می شود باید به صورت یک کالای فرهنگی با آن  برخورد بشود، خوب برایش تبلیغ کنیم  و نحوه ارائه هر فیلم را تشخیص بدهیم.

سرتیپی: در ادامه بحث آقای مس چی  باید بگویم برخی از دوستان فکر می کنند سینما فقط اکران شدن فیلمشان است، حالا به هر شکلی. مثلا همین الان ما یک فیلم رو پرده داریم که فیلم فرهنگی خوبی هم است ولی بودجه لازم برای تبلیغات این فیلم را نداریم. به عنوان مثال اگر این فیلم بخواهد بیل بورد خوبی داشته باشد، تبلیغات تلویزیونی مناسبی داشته باشد، بخواهد کپی های خوبی داشته باشد، چیزی در حدود 50 الی 60 میلیون هزینه دارد. حالا معاونت سینمایی، موسسه سینما شهر آمده و یک سری امکانات بابت این مسائل در اختیار ما قرار داده (ظرف یک دو سال گذشته) اما تهیه کنندگان این نوع فیلم ها (فیلم های فرهنگی ) انتظار دارند عین یک فیلم تجاری و فیلمی که 30 تا سینما دارد باهش برخورد شود.  یعنی ما با این دوستی که تهیه کننده فیلم بود می گفتیم ما برای تو سینما گرفتیم. می گفت «چرا برای من 30 تا سینما نمی گیری؟» یعنی فرهنگ اینکه «هر فیلمی جایگاه خودش را دارد» در جامعه ما وجود ندارد؛  یعنی مثلا ما که پخش کننده هستیم تشخیص می دهیم که این فیلم باید به این صورت و با این شرایط اکران شود. الان این فرهنگ که هر فیلم شرایط خاص برای اکران را دارد بین کارگردانان و تهیه کنندگان ما وجود ندارد و این از معضلات سینمای ماست که صدای برخی از دوستان ما در می آید که چرا به فیلم من آن شرایط و امکانات داده نشده است، که باید بررسی موشکافانه شود. و الان بین تهیه کنندگان، کارگردانان و پخش کننده ها بی اعتمادی  وجود دارد. عمده ترین مشکل ما بعد از پروانه نمایش، عقد قرار داد با سینماها و تعیین زمان نمایش است، که بزرگترین معضل ماست. به دلیل اینکه سالن های نمایش اندکی داریم. اکنون سالی 60 تا 70 فیلم تولید می شود که همه این فیلم ها انتظار اکران دارند، اما ظرفیت اکران در تهران در سال بین 30 تا 40 فیلم بیشتر نیست و در شهرستانها هم همین طور است. در بعضی از شهرستان ها به دلیل کمبود سینما، فیلم ها نمی توانند اکران شوند.

متاسفانه الان مشکلی که در سینمای ما وجود  دارد این است که که ما در خیلی از مواقع نمی دانیم (به دلائل خاص که نمی شود عنوان کرد) که چه موقعی فیلم اکران می شود. بسیار اتفاقی یک دفعه با خبر می شویم که دو هفته دیگر فیلم اکران می شود، هنوز کپی ندارد، هنوز پوستر و عکس و تبلیغات فیلم حاضر نیست، هنوز آنونس نرفته و هیچ کار تبلیغاتی صورت نگرفته است. این معادله ای است که بین سینما دار، پخش کننده  و تهیه کننده صورت می گیرد ، این روزها روند مشخصی وجود ندارد که تهیه کننده و پخش کننده از قبل برنامه ریزی کنند و بتوانند که از قبل مهیا باشند.

درستکار: کار ما ارائه راهکار نیست، مشکل ما فقدان مدیریت کلان در این حوزه است. نگاه نکنید که ما موفقیت های نسبی داریم، اگر حمایت های دولت پشت این ماجرا نباشد تقریبا روحیه تخریب گر تبلیغات چی و کسانی که به سمت صنعت و پول در آوردن می روند غالب می شود. اشکالاتی که آقای سرتیپی به آن اشاره کرد واقعی است و از یک منشاء حقیقی هم نقطه عظیمت اش شروع می شود.  بخشی از گرفتاری ما در این ماجرا اتفاقا پخش کننده هایی هستند که به سمت تولید فیلم رفتند و در این حوزه ها درست رفتار نکردند؛ محصولات بی ارزش تولید کردند و سینمای ما را از ماهیت فرهنگی و اصیل تر خودش تهی کردند. البته کسی با آمدن مردم به سینما مخالف نیست. به طور کلی بحران اینجا به خاطر مدیریت است و به همین علت  است که کسانی که فیلم خوب تولید می کنند ناراضی هستند.

ما باید به این نتیجه برسیم که تولید در سینما کار یک عده است و در بحث تولید در سینما هم توسط اندیشه و فکر عوامل اجرایی جلو می رود، که شاید هیچ شناختی از این مقوله ندارند. به  طور کلی ترکیب پارادوکسیکالی  که در سینما وجود دارد در همه جا وجود دارد. به محض اینکه یک طرف غالب می شود کل آن ماجرا دچار بحران می شود. درعرصه توزیع هم همین مشکل را داریم، شناخت کافی و  واضحی نداریم، پخش کننده کامل نداریم. نکته اینجاست که برای فیلم باید تبلیغ شود من که در خانه ام نشسته ام از کجا باید بدانم که فلان فیلم اکران شده است، تبلیغی برای فیلم وجود ندارد، هزینه ای در زمینه تبلیغات فیلم نمی شود و ما فرهنگ این موضوع را جا نینداخته ایم، بعد از اینکه فیلم اکران می شود همه و همه برخورد انتقادی با آن می کنند.

بنیاد فارابی فیلمی را تولید می کند بعد می گوید دلم نمی خواهد این فیلم را اکران کنم. این سرمایه برای مردم است، در حالی که کاملا شخصی برخورد می کنند و نکته اینجاست که دولت چون در یک جاهایی پول می دهد، دخالت می کند و جای دیگری که اساسا کار حوزه پخش است، کار تزیین و آرایه کردن است، کار شعار دادن است، کار تبلیغات است، در اینجا هم دخالت می کند. بر اساس آمارهای جهانی 175 سالن سینمای دیگر بر اساس نسبت پراکندگی جمعیت و جغرافیای ایران داشته باشیم تا به کشور های در حال توسعه نزدیک شویم! این رقم در معیارهای جهانی بالای هشت هزار سالن است، تولید خوبی داریم اما کجا عرضه کنیم؟!