پرده سینما
روزنامه «ایران» نوشت:
به بهانه سالروز تولد فرخ غفاری، فیلمساز فقید
آنچه در مورد فرخ غفاری (۷ اسفند ماه ۱۳۰۰ در تهران - ۲۶ آذر ۱۳۸۵ در پاریس) مهم است، نقش تاریخی او در سینمای ایران است. این نقش تاریخی سویههای مختلفی دارد. وقتی به فیلمهای غفاری بویژه جنوب شهر که اولین فیلم او است نگاه میکنیم، میبینیم با فیلمسازی روبهرو هستیم که تلاش میکند سد جریان رایج سینمای ایران را بشکند.
ممکن است امروز ساختن یک فیلم متفاوت و ضدجریان کار خیلی دشواری بهنظر نیاید. اگر برگردیم به دهه سی، میبینیم که با توجه به تسلط غلبهدار «فیلمفارسی» و فیلمهای تجاری به سینما، ساختن فیلمهایی که در کارنامه غفاری دیده میشود، کار خارقالعادهای است. اگرچه فرخ غفاری فیلمساز محبوب من نیست اما به خاطر تلاش غفاری در آن سالها برای ساختن فیلمهایی متفاوت و از نگاه آن دوران هنری، میتوان او را به نوعی پیشگام سینمای مدرن در ایران دانست.
نکتهای که در مورد قریحه فیلمسازی غفاری به نظرم میرسد، ممکن است سنگدلانه به نظر بیاید و ستایشگران آقای غفاری را دلزده کند. با این حال باید یادآور شوم که به باور من فرخ غفاری قریحه درخشانی در فیلمسازی نداشت. من جنوب شهر را به لحاظ نقش سدشکنانهاش در تاریخ سینمای ایران، مهمترین فیلم غفاری میدانم. میتوان در فرصتی دیگر در این باره با نگاهی به شب قوزی یا مثلاً زنبورک که در دهه 50 ساخته شد، حرف زد. فیلمهایی که شهرتشان بر کیفیت هنری آنها غلبه پیدا کرده است.
شهرتی که دو دلیل میتوان برای آن قائل بود. اولین دلیل همان جایگاه تاریخی غفاری است که با فیلم جنوب شهر کسب و چند سال بعد با فیلم شب قوزی آن را تثبیت میکند. شب قوزی فیلم مورد علاقه من نیست اما فیلم متفاوتی است که در اوایل دهه چهل و حتی قبل از خشت و آینه توانست یکی از سنگهای بنای سینمای مدرن ایران را بگذارد.
دلیل دوم شهرت غفاری، فعالیتهای بسیار قابلاعتنای فرهنگی فرخ غفاری است که در صدر آنها راهاندازی کانون فیلم و فیلمخانه ملی ایران قرار دارد. این بخش مهمی از زندگی فرهنگی و هنری غفاری است. چون ما را مواجه میکند با کارگردانی که سوداگرانه به سینما نگاه نمیکند و خیلی در فکر مناسبات تجاری نیست و اگر فعالیتی میکند، بیشتر جنبه فرهنگی دارد. فراموش نکنیم که موضوع مربوط به پنج دهه پیش است. زمانی که اصلاً فکر پایهگذاری «کانون فیلم» یا «فیلمخانه ملی ایران» کار بسیار بزرگی بوده. کسانی که در زمان میخواستند به سینما بهصورت جدیتر نگاه کنند، نمیدانستند به کجا باید مراجعه کنند چون نه ویدئویی بوده، نه سی دی و نه اینترنت و امکانات دیگری که بعدها رایج شد و در اختیار علاقهمندان قرار گرفت. این فعالیتهای فرهنگی جدای از فیلمسازی فرخ غفاری، بخش بسیار مهمی در کارنامه فرهنگی او محسوب میشود و بسیار ارزشمند است. به هر حال غفاری صاحب ذوق بسیار خوبی بود و این ذوق او را به سمت ایدههای جسورانهای در زمینه کارهای فرهنگی کشاند که ثمرات فرهنگی و هنری آن بر کسی پوشیده نیست. ثمراتی که بعدها خود را در سینمای ایران نشان داد.
انتشار مقالات سایت "پرده سینما" در سایر پایگاه های اینترنتی ممنوع است. |
|